Overdracht is een gevoelig, maar o zo belangrijk thema. Of het nu gaat om opvolging van een bedrijf of overdracht van vermogen in welke vorm dan ook. Iedereen wil het graag goed doen. Maar hoe doe je dat? Esther Reinders, opvolgerscoach voor familiebedrijven en auteur, heeft zich gespecialiseerd in dit onderwerp. Zij gaat in gesprek hierover met Remco Bakhuis, partner bij De Rendtmeesters.
Communicatie en vertrouwen zijn de sleutels
Remco vertelt dat De Rendtmeesters veelal langdurige relaties heeft met familiebedrijven. Hierdoor is het onderwerp opvolging nooit ver weg. Als adviseur hamert hij altijd op het belang van communicatie en vertrouwen tijdens een dergelijk traject: “Communicatie met elkaar is het allerbelangrijkste. Maar zorg er ook voor dat je de tijd neemt voor de opvolging. We zien vaak dat zulke trajecten door de begeleidende partijen in een te korte periode moeten worden gerealiseerd, bijvoorbeeld doordat het dan allemaal nog in hetzelfde boekjaar kan gebeuren. Daarbij wordt er te weinig rekening gehouden met de veranderende dynamiek binnen de familie. Neem liever uitgebreid de tijd voor de oriëntatiefase en heb oog voor de nazorg in het traject. Er moet van alle kanten vertrouwen zijn dat het succesvol en harmonieus verloopt.”
De 4 angsten van opvolgers
Esther ziet veel overlap in de manier waarop zij opvolgers bijstaat: “Het overnemen van het bedrijf van je ouders of andere familieleden is een life event. Het past in het rijtje van uit huis gaan, afstuderen, een huis kopen, trouwen of zelfs kinderen krijgen. Het opvolgen van (meestal) je ouders, is geen eenvoudige carrièremove. Het is geen gewone baan en jobhoppen is er al helemaal niet bij. Nee, opvolgers zien opvolging vaak als iets voor het leven. Dus, net als alle financiële, juridische en fiscale adviezen om de opvolging tot een succes te maken, is aandacht voor dit persoonlijke en emotionele stuk onmisbaar. Je kan het maar één keer goed doen.”
“Het is van essentieel belang om eerst stil te staan bij de thema’s ‘willen’ en ‘kunnen’. Wat is de intentie van de opvolger? Is het loyaliteit of volgt de opvolger echt zijn of haar eigen hart? Daarnaast is het goed om aandacht te hebben voor de vier belangrijkste angsten waar opvolgers mee rondlopen. Deze angsten worden deels gedeeld met de overdragers, meestal zijn dat de ouders. Door bewust te zijn van je eigen twijfels, door er eerlijk naar te kijken en door er onderzoek naar te doen, is het veel gemakkelijker om een zelfbewuste en weloverwogen keuze te maken voor bedrijfsopvolging.”
Dit zijn de vier angsten:
- Past het wel echt bij mij?
- Wat als er ruzie in de familie komt?
- Wordt mijn nieuwe positie wel geaccepteerd?
- Mag ik straks wel zelf besluiten nemen?
Niet alleen maar die snelle deal
Voor Remco zijn dit zeer herkenbare angsten uit de praktijk van familiebedrijven: “Wij komen vooral vaak de tweede en derde angst tegen. Om die reden stellen we bijvoorbeeld voor om ook de dochter en de partner mee te nemen in het traject, terwijl het alleen de zoon is die de opvolger wordt. Door iedereen erin te betrekken en open te communiceren, weet iedereen wat er gaat veranderen en wat de verwachtingen zijn. Er is ruimte voor ieders gevoelens in de voorbereidingsfase. We willen het liefst wegblijven van alleen maar het zakelijke aspect, die snelle deal. Het familiebedrijf heeft een levenscyclus, maar de familie heeft die ook. Het is belangrijk dat die parallel blijven lopen. Als je het gesprek hierover voert, heb je al een grote stap gezet.”
“Als het gaat om vermogensoverdracht zie je ook typische angsten terugkomen. Ouders zijn bang dat hun kinderen de volgende dag een dure auto gaan kopen. Dit noemen we ook wel ‘het gele Ferrari-syndroom’. Kinderen zijn juist bang om het zuurverdiende geld van hun ouders te beheren of te investeren. Zolang dit niet uitgesproken wordt, gaan dit soort angsten een eigen leven leiden.”
Coaching uit eigen ervaring
De keuze voor Esther om opvolgers in een familiebedrijf te gaan coachen, kwam niet uit de lucht vallen. Ze heeft zelf namelijk ervaring op dit gebied, waarbij ze ook heeft ervaren wat er fout kan gaan en hoe dit beter kan: “Mijn man en ik werkten in het familiebedrijf van mijn vader met als doel om het bedrijf over te nemen. Na enkele jaren liep dit spaak om emotionele en zakelijke redenen. Er was veel verwarring en onduidelijkheid en familierelaties stonden op het spel. Daarom hebben we na diep beraad zelf het besluit genomen om er weer uit te stappen.”
Vanuit deze ervaring besloot ze, na een gedegen coachopleiding en onderzoek bij andere familiebedrijven, om voor anderen de rol aan te nemen die ze had gemist toen zij de opvolger was: “Vanuit mijn rol creëer ik bewustwording bij opvolgers. Als je goed met elkaar kunt communiceren, kun je ook best eens een conflict hebben. Maar daar hoeft de familierelatie niet onder te lijden. Als je jezelf goed kent en er is wederzijds respect, dan kan je gewoon met je familie wandelen én handelen.”
Draagvlak creëren
Communicatie en harmonie zijn het allerbelangrijkst bij opvolging, zo vertelt Remco: “Je moet eenvoudigweg draagvlak creëren binnen de familie. Iedereen moet de ruimte krijgen om zich te uiten, met respect voor elkaar en begrip voor elkaars standpunten. Als iedereen binnen de familie weet hoe de ander erin staat, is het makkelijker om samen die harmonie te vinden. Daarna gaat het als één familie optreden naar buiten toe bijna vanzelf.”
Esther vult aan: “Naar buiten toe zul je om moeten leren gaan met het ‘zoontje van de baas-effect’. Anderen zullen je altijd op een bepaalde manier zien, ook al probeer je nog zo hard om te bewijzen dat je meer bent dan de zoon of dochter van de baas. Het accepteren van je bijzondere rol binnen het familiebedrijf en het creëren van draagvlak binnen de familie geeft wel verlichting.”
Goed voorbereid het traject ingaan
Ook een familieberaad is een goede manier om de communicatie binnen de familie te stimuleren. Remco: “De eerste paar keer merk je dat het vooral zenden is vanuit het oudere familielid dat aan het hoofd staat van het familiebedrijf. Maar na een paar sessies komt er ook inbreng vanuit de jongere generatie. Ideeën worden uitgewerkt en ingebracht. Zo creëer je op een heel natuurlijke manier betrokkenheid en vertrouwen. Daarom is het zo belangrijk om in een vroeg stadium te beginnen met dit soort communicatie. Alleen al praten met elkaar helpt enorm.”
Achter die boodschap staat Esther ook volledig: “Ik coach opvolgers in het communiceren met de voorgaande generatie en vraag ze hoe zij hun eigen rol zien in het familiebedrijf en ik maak ze bewust van het familiesysteem. We kijken ook naar de toekomstige samenwerking met andere familieleden en naar een stuk persoonlijke groei. Zodat de opvolger goed voorbereid het opvolgingstraject ingaat.”
Over Esther Reinders
Esther Reinders van Zo Ondernemer Zo Zaak is coach en trusted advisor voor familiebedrijven om de overname van het familiebedrijf succesvol én harmonieus te laten verlopen. Ze zet daarbij de opvolger centraal en ze zorgt voor open communicatie met familieleden. Esther schreef het boek Familiezaken zonder ruzie.
Over De Rendtmeesters
De Rendtmeesters is als multi family office gespecialiseerd in de begeleiding van vermogende families en familiebedrijven. Overdracht van vermogen en familieondernemingen naar de volgende generatie zijn terugkerende thema’s in de praktijk. De Rendtmeesters assisteert bij het verantwoord omgaan met bezit, om zo voor meerdere generaties doelen te realiseren en de continuïteit te borgen. De ‘dt’ staat voor Discreet en Toegewijd.
